Нүдний өвчин

НҮДНИЙ ÑÓÂÈËÀÕÓÉÍ ÄÀÄËÀÃÛÍ ÕÈ×ÝÝËÝÝР ÃÀÐÄÀÆ ÕÈÉÕ АЖИЛБАРУУДЫÍ АРГАЧЛАЛ

/Ñóâèëàõóéí äèïëîìûí áîëîí áàêëàâðûí, ýõ áàðèõûí, áàãà ýì÷èéí àíãèóäûí оюутнуудад çîðèóëàâ/

1. ÍҮДЭНД ЭМ ДУСААХ БА НҮД УГААХ

Çîðèëãî: ¯ðýâñëèéí  ýñðýã  , õ¿íäðýëã¿é ýäãýýõ

Çààëò: Í¿äíèé  áîëîí äàéâàð  õýñãèéí  ¿ðýâñýëò  ºâ÷èí

Ýñðýã  çààëò:  ¯ã¿é

Øààðäëàãàòàé ç¿éë: Í¿äíèé  ýì, äóñààãóóð, õºâºí  áºìáºëºã, àíòèñåïòèê  óóñìàë  òàðèóð/ í¿ä  óãààõ/

¯éëäëèéí  òåõíîëîãè :

1/ Ýì äóñààõ: Өâ÷òºíã  ñóëãàæ  òîëãîéã  íü  áàãà  çýðýã ãýäèéëãýíý. Õàðààã  äýýø  äóõ ðóó  ÷è÷èãë¿¿ëýõèéã  çºâëºíº. Ýì÷ëýãæ ç¿¿í  ãàðòàà õºâºí þìóó øàðèê  áàðüæ , ò¿¿íèéã  çººëºí  øàõàæ ,2 äóñàë  ýì ñàëñòûí óóòàíä äóñààíà. 3 õ¿ðòëýõ  íàñíû  õ¿¿õäýä ýìýý  áàãàâòàð á¿ëýýñãýæ õèéâýë  òîõèðîìæòîé . Á¿ð áàãà õ¿¿õäèéã ºëãèéäºæ  áàéãààä ýìýý äóñààíà. Õýðâýý  í¿äíèé  ýì  çàäãàé  ñàâàíä  áàéãàà  þìóó  òîñîí  õýëáýðýýð áàéãàà áîë øèëýí  ñàâõààð  àâ÷, òóñãàé çîðèóëàëòûí  ñàâàíä /òþáèê /áàéâàë í¿ä  çîâõèíû õîîðîíä õàâ÷óóëàí  äîîä çîâõèî òàâèíà . Èíãýõýä òîñîí   ýì í¿äíèé  ºìíº  õýñýãò òàðæ  øèìýãäýíý.

2/ Í¿ä  óãààõ: ªâ÷òºíã ýì äóñààõ áàéäàëä  ñóóëãàæ ç¿¿í  ãàðын  ýðõèé  äîëîîâîð õóðóóãààð äýýä  áà  äîîä  çîâõèéã ýðã¿¿ëýí  òîãòîîæ  çîâõèéã  ÷àíãàëàõ  áà  ñóëëàõ áàéäëààð  õºäºëãºíº.Áàðóóí  ãàðòàà  ç¿¿ã¿é òàðèóð  þìóó æèæèã  áóðãóéä ñîðóóëàí àíòèñåïòèê ýì¿¿äèéí óóñìàë /áîðûí  õ¿÷èë 2  õóâü, àñêîðáèíû õ¿÷èë 1 õóâü, ìàðãàíöûí 1:5000, ôóðàöèëèíû 1:5000/-ààð ø¿ðøèõ  áàéäëààð óãààíà.

Õóãàöàà : 5-10 ìèíóò

2. ÍҮДНИЙ ЭВЭРЛЭГ БА САЛСТ  БҮРХҮҮЛЭЭС
                              ШИНЖИЛГЭЭ АВАХ

Çîðèëãî: Ýâýðëýã  áà  ñàëñòûí ¿ðýâñëèéã ÿëãàí îíîø òîãòîîõ .
Çààëò: Îíîø òîäðóóëàõ.
Ýñðýã çààëò: Áàéõã¿é.
Øààðäëàãàòàé ç¿éë: Àðèóòãàñàí õºâºí áºìáºëºã.ñàâõ,
¯éëäëèéí òåõíоëîãè: ªâ÷òºíã ñóóëãàíà.Ýâýðëýã á¿ðõ¿¿ëýýñ íààëäàö àâàõàä õàðààã ýãö óðàãø ÷èãë¿¿ëíý. Ýò¿¿ðýýð / 5 ñì îð÷èì óðò ñàâõ ìîäíû ¿ç¿¿ðò õºâºí îðîîñîí áàéíà./ õºíãºâòºð àð÷èæ, ñàëñò áà ýâýðëýãýýñ àð÷äàñ àâíà.
6.¯éëäèéã õýí ã¿éöýòãýõ: Ýì÷,ñóâèëàã÷ íàðûí õýí íýã íü øèíæèëãýý àâíà.
7.¯éëäëèéí ÿâöûí áà òºãñãºëèéí õÿíàëòûã õýí ã¿éöýòãýõ:
Øèíæèëãýýíèé õàðèóã ýì÷ õÿíàæ, ä¿ãíýëò õèéíý.              

3. ÍҮДНИЙ САЛСТ БА ЭВЭРЛЭГ БҮРХҮҮЛЭЭС
                              ГАДНЫН БИЕТ АВАХ

Çîðèëãî: Ãàäíû áèåòèéã àâàõ.
Çààëò: Ãàäíû áèåò í¿äýíä îðîõ.
Ýñðýã çààëò: Áàéõã¿é
Øààðäëàãàòàé ç¿éë: äèêàèí. ÷èéäýí, ç¿¿ þìóó ýòã¿¿ð, õºâºí, í¿äíèé òîñ,àíòèñåëòèê ýì.
¯éëäëèéí òåõíîëîãè: Í¿äýíä 0.5 õóâèéí äèêàèíû óóñìàë 2 óäàà äóñààíà. ªâ÷òºíã çàâñàðò ÷èéäýíãèéí ºìíº ñóóëãàæ, ãàäíû áèåòèéã òîäðóóëñíû äàðàà òóñãàé ç¿¿, ýò¿¿ðýýð ýâýðëýã íààëäñàí, øèãäñýí áèåòèéã õºíãºâòºð ñýíäèéëæ àâíà. Îð÷íû ýð¿¿ë ýäèéã ãýìòýýõã¿é áàéõ õýðýãòýé. Òîñîí ýì ò¿ðõýæ áîîëò õèéíý.Ãàäíû áèåò äýýä áà äîîä çîâõíû ñàëñòàä áàéâàë íîéòîí õºâºí㺺ð àð÷èæ àâíà. Äàðàà íü àнòèñåïòèê ýì äóñààíà. Ãàäíà áèåò àâàõ ÿâöàä ýâýðëýã á¿ðõ¿¿ë áóñàä õýñãèéã ãýìòýýõã¿é áàéõ.

                 4. ÍҮДЭНД ГАНЦ БА ХОС БООЛТ ТАВИХ
 Çîðèëãî: Áîõèðäîëò õàëäâàð àâàõ, ãàäíû õàðø íºëºº, àãààðûí õºäºë㺺í, ãÿëáàõ, öî÷ðîîõ çýðãýýñ ñýðãèéëýõ, í¿äíèé õºäºë㺺íèéã õÿçãààðëàõ.
 Çààëò: Õàìãààëàõ áîëîí ýì÷èëãýýíèé.
Ýñðýã çààëò: Í¿äíýýñ èõ õýìæýýíèé íóóõ èäýý ãàð÷ áàéõàä áîîëò òàâèõã¿é.
Øààðäëàãàòàé ç¿éë: Àðèóòãàñàí õºâºí, õºâºí, ñàìáàé, íààëòóóð
¯éëäëèéí òåõíîëîãè: Í¿äýíä òóñãàé õýëáýð çîðèóëàëòòàé àðèóòãàñàí 纺ëºí áîîëò íýã þìóó 2 í¿äýíä òàâüäàã, áîîëòûã íààëòààð þìóó ¿ç¿¿ðò óÿàãààð òîãòîîíî.Ãýìòñýí áà ìýñ àæèëáàð õèèëãýñýí áîë õàìãààëàõ õàëõàâ÷èéã äàâõàð òàâèíà. Çàðèìäàà õàìãààëàõ áà äàéâàð ýðõòíèé ãýìòýë , çàðèì ìýñ àæèëáàðûí äàðàà öóñ àëäàõààñ ñýðãèéëæ, äàðàëòòàé áîîëò òàâèíà. Áîîëòûã òîäîðõîé õóãàöààíû äàðàà ñîëüæ áàéíà.

                      5. ÕÀÐÀÀÍÛ ×ÀДÀË ØÀËÃÀÕ

Çîðèëãî :Í¿äíèé òºðºëõèéí áà îëäìîë ýìãýã õóãàðëûí ãàæãèéí ¿åä òºâ õàðààíèé áàéäëûã òîãòîîæ , ýì÷èëãýýíèé ÿâö ,òºãñãºëä ò¿¿íèé äèíàìèê áàéäëûã ãàðãàõ .

Çààëò:Í¿äíèé ýìãýã ººð÷ëºëòèéí ¿åä õàðààíèé ÷àäëûí áàéäëûã òîãòîîõ Ýñðýã çààëò :Áàéõã¿é.

Øààðäëàãàòàé ç¿éë:Õàðàà øàëãàõ òàáëèö .

      ¯éëäëèéí òåõíîëîãè :Õàðààíû ÷àäàë øàëãàõ ýíãèéí àðãà : Áàéãàà îð÷íèé ãýðýëò¿¿ëýãò íü í¿äèéã 5-10 ìèíóò äàñãàíà.Õàðààíû ÷àäëûã òîìú¸îãîîð òîäîðõîéëíî .

-õàðàõ ÷àäàë

-òàáëèöûã õàðæ áàéãàà çàé

-õàðâàë çîõèõ çàé

Øèнжлүүлэгч òàáëèöààñ 5 ì çàéä ñóóæ òóñãàé õàëõàâ÷ààð ýõëýýä ç¿¿í , äàðàà íü áàðóóí í¿äýý õºíãºí õààæ õàðààãàà øàëãóóëíà. Òîãòìîë ãýðýëò¿¿ëýãòýé òºõººðºìæèíä Ëàíäîëüòà ,Ñывöåâûí òàáëèöûã áàéðëóóëñàí áàéíà .Òàáëèöûí 1-ð ìºðíèé òîì ¿ñýã òýìäýãòýýñ ýõëýí эгнээ алгасахгүй 10-ð ìºðийг дуустал нэг эгнээнд 2-3 үсэг дүрсийг зааж шалгана.Хэвийн хараатай шинжлүүлэгч 5ì çàéíààñ 10-р эгнээний үсэг дүрсүүдийг зөв танина. Тàáëèöààð øàëãààä , õàðàõ ÷àäëûí õýìæýýã àðàâòûí íýãæýýð òîîöíî .0.1, 0.2 ãýõ ìýò .Õýðýâ õàìãèéí òîì ¿ñãèéã ÿëãàõã¿é áîë òîì ¿ñãèéã 5 ì çàéíààñ 50 ñì çàéä îéðòóóëàí øàëãàíà. Õýðýâ òîì ¿ñãèéã 50 ñì çàéä ÿëãàæ ÷àäâàë 0.01, 1ì çàéä òàíèâàë 0.02 ãýõ ìýò .Õàðààíû ÷àäëûã çóóòûí íýãæýýð õýìæèíý

Õýðýâ òîì ¿ñãèéã 50 ñì –ýýñ áàãà çéä ÿëãàí òàíüæ áàéâàë 0.001 õàðàà ãýæ ¿çíý .Àëèâàà ä¿ðñ òàíèõã¿é ¿åä ºâ÷òºíã õàðàíõóé ºðººíä ñóóëãàæ õóðö ãýðëèéã í¿äýíä òóñãàí øèíæèëíý. Ãýðëèéí òóñãàë ç¿ã ÷èãèéã çºâ ìýäýðâýë V=pr.Lucis certa, ãýðëèéí ç¿ãèéã ìýäðýõã¿é áîë V=pr.Lucis in certa ,õóðö ãýðýë ìýäðýõã¿é áîë V=0. Õàðàà íü  “òóéëûí “ õàðààíû øèëòýé , “õàðüöàíãóé “õàðààíû øèëã¿é 2 áàéäëààð õýìæèãäýíý .

Анхаарах зүйлс:Øèнæл¿¿ëýã÷ íü í¿äýý ÷àíãà äàðàõ эсвэл  ñóë ãýðýëò¿¿ëýãòýé íºõöºëä õàðààíû ÷àäàë áóðуу тодорхойлогдоно.

6. ÕАРААНЫ ТАЛБАЙ ШИНЖЛЭХ

Çîðèëãî :Оíîø òîãòîîõ áà ÿëãàí îíîø òàâèõ ,ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íã õÿíàõ .

Çààëò :Îíîø òîãòîîõ ,ýì÷èëãýýíèé ¿ð ä¿íã õÿíàõ .

Øààðäëàãàòàé ç¿éë : Ïеðèìåòð , øàëãàõ òýìäýãò .

¯éëäëèéí òåõíîëîãè :Ôåðñòåðèéí ïðèìåòðýýð øèíæëýõ :ªâ÷òºíã ïеðиìåòðèéí ºìíº ñóóëãàæ , äóõ ýð¿¿ã ò¿øëýãò çºâ áàéðëóóëíà .Íýã í¿äèéã õàëõàâ÷ààð õààæ øèíæèëíý .Í¿äýý àïïàðàòûã õàðàõ öýãò ãîëëóóлàí áàéðëóóëíà .Øèíæëýã÷ ,øàëãàõ òýìäýãòèéã íóìûí ãàäíà òàëààñ õàðàà áýõëýõ öýã ð¿¿ ààæìààð îéðòóóëíà .Øàëãàõ òýìäýãòèéã õàðàãäìàö ºâ÷òºí äîõèî ºãíº .Øàëãàõ òýìäýãò íü äóãóé õýëáýðòýé , 3-5 ìì äèàìåòðòýé , öàãààí, óëààí ,íîãîîí, õºõ 4 ºíãºòýé áàéíà.Åðäèéí øèíæèëãýýã öàãààí ºí㺺ð , ÿëãàðóóëàõ îíîø òîãòîîõîä áóñàä ºí㺺ð øèíæèëíý .Õàðààíû òàëáàéã 8 ìåðäèíààð øàëãàæ ä¿íã ãàðãàíà.¯éëäýë õèéõ ¿åä ºâ÷òºíã àíõààðàëòàé àæèãëàæ ,øàëãóóð öýã ¿çýãäìýãö õàðèó äîõèî ºг÷ áàéíà .

7. ӨНГӨ ТАНИХ ЧАДВАРЫГ ШИНЖЛЭХ

Çîðèëãî :ªí㺠òàíèõ ÷àäâàðòàé õîëáîîòîé áóþó ºí㺠çºâ ìýäýðäýã õ¿ì¿¿ñèéí ýçýìøèõ (çóðàà÷,æîëîî÷,äèçàéíàð ãýõ ìýò)îëîí òºðëèéí ìýðãýæèëä õ¿ì¿¿ñèéã ñîíãîí àâàõàä ýíýõ¿¿ øèíæèëãýýã õèéíý. ̺í òîðîí á¿ðõ¿¿ë ,õàðààíû ìýäðýëèéí çàðèì ºв÷íèéã îíîøëîõ øàëãóóð áîëíî.

Çààëò Í¿äíèé çàðèì ºâ÷íèéã îíîøëîõîä ,ºíãºíèé õàðààòàé õîëáîîòîé ìýðãýæèë ýçýìøèõýäýíýõ¿¿ øèíæèëãýýã õèéíý .

Ýñðýã çààëò :Øèíæèëãýý õèéõýä õàðøëàõ ç¿éëã¿é .

Øààðäëàãàòàé ç¿éë :Îëîí ºíãºò õ¿ñíýãò .

¯éëäëèéí òåõíîëîãè :ªíãºíèé õàðààã øàëãàõàä Ðàáêèí , Èøèõàðà íàðûí îëîí ºíãºò , íºñººò òàáëèöûã 1 ì çàéíààñ õàðóóëíà .Øèíæë¿¿ëýã÷ òàáëèцûí ä¿ðñ þì óó òîîã çºâ òàíüæ áàéâàë ºí㺠òàíèõ ÷àäâàð õýâèéí , ä¿ðñ òîîã òàíèõã¿é ºíãºíèé ñîõîð õ¿ì¿¿ñò çîðèóëñàí íóóö ä¿ðñèéã ìýäýð÷ áàéâàë ºí㺠òàíèõ ÷àäâàðûí òºðºëõèéí þìóó îëäìîë ýìãýãòýé ,ºíãºíèé ñîõñð áîëîõûã òîäîðõîéëíî .Øèíæëýõ ¿åä òàáëèöûã öîíõíû ýñðýã , æèãä ãýðýëò¿¿ëñýí áàéäàëä áàéðëóóëíà.Òàáëèöûã 5-10 ñåêóíä õàðóóëíà .

8. ÇОВХИ ШИНЖЛЭХ, ЗОВХИЙГ ДАН БА

 ДАВХАР ЭРГҮҮЛЭХ

Çîðèëãî: çîâõèíû äàâõàðãóóäûí ãýìòëèéã òîãòîîõ , îðñîí ãàäíû áèåòèéã ñàëñòààñ àâàõ, ñàëñòûí àðõàã ¿ðýâñëèéã àðãààõ, õºíãºí ò¿ëýõ ýì¿¿äèéã õýðýãëýõ.

Çààëò: Çîâõèíû ¿ðýâñýë, ãýìòýë, ãàäíà áèåò îðîõîä ýíý ¿éëäëèéã õèéíý.
 Ýñðýã çààëò: Áàéõã¿é
 Øààðäëàãàòàé ç¿éë: Õàæóóãèéí ãýðýë, áèîìèêðîñêîï, øèëýí ñàâõ.
¯éëäëèéí òåõíîëîãè: Çîâõèéã åðäèéí (ºäðèéí) ãýðýëò¿¿ëýãòýé ºðººíä, çàðèìäàà õàæóóãèéí ãýðýë, áèîìèêðîñêîïûí òóñëàìæòàé øèíæëýíý. Àðüñíû ºí㺠÷èéãëýã, óÿí áàéäàë, õàâàí, óëàéëò, íýâ÷äýñ çýðãèéã ¿çíý.Çîâõèíû èðìýã, ñîðìóóñíû óðãàëò, íóëèìñíû öýãèéí áàéäëûã øèíæëýíý. Äýýä çîâõèíû ñàëñòûã øèíæëýõýä ºâ÷òºíã ñóóëãàæ øàë óðóó õàðóóëíà. Íýã ãàðûí ýðõèé, äîëîîâîð õóðóóãààð äýýä çîâõèíû ãàäíà óóëçâàðààñ 3-íû 1 îð÷èì çàéä çîâõèíû èðìýã îð÷ìîîñ áàðèàä íºãºº ãàðûí  ýðõèé õóðóóíû èðìýã õóìñûã îðîëöóóëàí õàìàð ðóó äîòîãø äîîø 45 õýìèéí ÷èãëýëýýð èëáýí äàðæ, çîâõèíû èðìýãèéã äýýø òàòíà.Èíãýõýä çîâõèíû ñàëñò ìºãººðñíèé õàìò èë ãàðíà. Äàâõàð ýðã¿¿ëýëò õèéõýä íýã ãàðòàà çîâõè ºðãºã÷ þìóó øèëýí ñàâõ áàðüæ çîâõèíû óãò äàðàõàä øèëæèõ íóãëàà á¿ðýí òýíèéæ õàðàãäàíà.äîîä çîâõèéã ýðã¿¿ëýõýä: Õî¸ð ãàðûí ýðõèé õóðóóãààð çîâõèíû èðìýã îð÷ìîîñ äîîø òàòàæ óõàðõàéí äîîä èðìýãò òóëãàí õàðààã äýýø, äóõ óðóó ÷èãë¿¿ëíý.Èíãýõýä äîîä çîâõèíû ñàëñòûí ãóðâàí õýñýã òîä õàðàãäàíà. ¯éëäýë õèéõýä ýâýðëýã á¿ðõ¿¿ëèéã õºíäºõã¿é áàéõ íü ÷óõàë.

Мэс засал

Дадлагын сэдэв:
Антисептикийн аргууд түүнийг хэрэглэх нь
Физикийн антисептик: Энэ нь нянгийн өсөж үржих тааламжгүй нөхцөл бий болгох, задарсан эдийн хорт бүтээгдэхүүн хорын шимэгдлийг багасгахад чиглэсэн физикийн аргууд юм.
• Идээт хөндийд гуурс гоожуурга тавих, чихээс хийх
• Татах , шингээх үйлчилгээтэй гипертоник уусмалаар норгож \10%-ийн натрихлорид, 20-40% -ийн сахар\ шингээх чадварыг нэмэгдүүлэх
• Ил аргаар эмчлэх \Хатаах\
• Хэт ягаан туяа, лазерийн туяа, хэт авиа гэх мэт

Механик антисептик: Нянгийн өсөж үржих нөхцөл болсон үхжсэн, амьдрах чадваргүй болсон эдүүдийг, мөн тэнд орсон гадны биетийг механик аргаар авч зайлуулах арга
• Мэс заслын \шархны \ анхдагч цэгцлэлт
• Шархыг угааж цэвэрлэх
Химийн антисептик: Хүний биед хоргүй, багаж материалыг гэмтээхгүй, амархан задарч муудахгүй үйлчилгээ сайтай байх
Үжил эсэргүүцэх ба үжилгүйжүүлэх бодисыг сонгох хэрэглэх
1. Галлойдууд
• Хлорамин \chloraminum, clorozene, neomagnal\ 02-05%, 1-2%
• Иодын ханд \Tincturae iodi\ 5%
• Бетадин \Bitadin, iodoperon, betaisodona\
2. Исэлдүүлэгчид
• Устөрөгчийн хэт исэл \Hydrogenum, perioxydate deluta\ 3%
• Маргенц \Kalium permanganicum\ 0.1-0.5%, 1-2% түлэнхий
• Гидроперит \Hidroperitum\ Устөрөгчийн хэт исэл+мочевинв 100мл+2таб
3. Спиртүүд
• Этилийн спирт \Spiritus aethylicus\ 96%, 70%
• Денатуратын спирт \Spiritus denaturatus\ 70%, 76%
4. Хүчлүүд
• Борын хүчил \Acidum boricum\ 2-3%
• Салицилийн хүчил \Acidium salicylicum\ цацлага, тос
5. Формальдегид
• Формалин \Formalinum\ 0.5-5%, 36.5-37.5% формальдегид
6. Хүнд металлын давсууд
• Мөнгөний нитрат \Argenti nitras, Lapis\ 0.1-0.2%, 2-5%
• Проторгол \Protorgolum\ 1-3% салст, 0.5% нүд
• Сулема \Hydrargeri dicroridum\ 1:1000
7. Фенол
• Карболын хүчил \Acidum carbolicum\ 3-5% эд зүйл
8. Будагч бодисууд
• Метилен хөх \Methylenum coeruleum\ 3% арьс, 0.02%
• Бриллиантын ногоон \Viride nitens\ 0.1-0.5%
9. Детергентүүд
• Церигель \Cerigelium\ 1% гар
• Хлоргексидин \Chlorgexidium, Gibitan, Hibitan, Chloronex\ 20%
• Дегмицид \Degmicidium\ 1% гар
10. Нитрофураны бүлэг
• Фурациллин \furacillinum\ 1:5000
• Фурагин \furaginum solafur\ 0.1%
11. Хиноксалины бүлэг
• Диоксидин \Dioxydinum\ 0.1-1% шарх, хөндий
• Хиноксидин \Chinoxidium\ 0.25гр уух
12. 5 нитронидазолын бүлэг
• Метранидазол, метрогил, флагил, Трихопол, Клион \Mettronidazolum\ 0.5
• Тинидазол \Tinidazol\ фасижин
13. Нийлмэл бодисууд
• Вишневскийн тос \Linimentum balsamikum Wishnevsky\
• Гурвалсан уусмал : формалин-2.0, Сод-3.0, Карболын хүчил-1.0, нэрмэл ус
100мл
14. Сульфаниламидууд
• Богино \Стрептоцид\
• Урт \Сульфадиметоксин, мадрибон, сульфапиридазин, сульфален, бактрим,
бисептол, сульфазин\
Биологийн антисептик
Бичил биетний эсрэг үйлчилгээтэй биологийн гаралтай бодисууд орно.
1. Антибиотикууд
2. Ферментүүд
3. Бактериофаг
4. Дархлаажуулсан бодисууд

Гар угаах арга техник
Зорилго :
1. Гарт байгаа өвчин халдаагч нянгийн тоог багасгана.
2. Эмнэлгийн ажилтнаас өвчтөнд, өвчтөнөөс эмнэлгийн орчинд нян тархахаас урьдчилан сэргийлнэ.
Заалт :
- Ямар нэгэн үйлдэл хийхийн өмнө ба дараа
- Хооллохын өмнө
- Бие зассаны дараа
- Хамраа цэвэрлэсний дараа болон гар дотроо найтаасны дараа
- Шаардлагатай тохиолдол бүрт гарыг заавал угаана.
Хэрэглэгдэх зүйлс :
- Халдварын эсрэг үйлчилгээтэй саван
- Халуун, хүйтэн ус
- Цаасан эсвэл цэвэр алчуур
- Хогийн сав
- Гарын шингэн тос
Анхаарах зүйлс :
- Бөгжөө авна. Энэ нь бичил биетнийг орогнуулдаг.
- Цагаа тайлна. Бугуйг угаах учир цагаа авах ёстой.
- Хумсаа богино, тэгш байлгана. Урт ба арзгар хумс нь бичил биетнийг орогнуулдаг.
Хлоргексидин биглюканатаар гар ариутгах
0,5% спиртэн уусмал хэрэглэнэ. Бэлдэхдээ 50 мл 20% хлоргексидиний уусмал дээр 2л 70% этилийн спирт хийнэ.
Үйлдэл хийх дараалал:
1. Гар тус бүрийг 5 минут турш 2 сойзоор савандаж угаана.
2. Ариун самбайгаар хуурайлна.
3. 0,5% хлоргексидиний спиртэн уусмалд норгосон ариун самбайн бөмбөлөгөөр гар тус бүрийг 3 минут ариутгана.
4. Ариун бээлий өмсөнө.
5. Бээлийг 96% спиртээр ариутгана.

Спассокукоцко-Кочергины аргаар гар ариутгах
Уусмалыг бэлдэхдээ 10мл усан дээр 50 мл нашатыр хийж бэлтгэнэ. 2 түмпэнд 0,5% нашатырын спирт хийж тавина.
Үйлдэл хийх дараалал:
1. Гарыг савангаар 10 минутын турш угаана.
2. Ариун самбайгаар хуурайлна.
3. Эхний түмпэнд 3 минутын турш самбайгаар угаана.
4. Хоёрдох түмпэнд 3 минутын турш самбайгаар угаана
5. Ариун самбайгаар хуурайлна.
6. 3-5 минутын турш 96% спиртээр арутгана.
7. Хумсыг 1% иоданатын уусмалаар арчина.
8. Ариун бээлий өмсөнө.
9. 96% спиртээр бээлийг ариутгана.
10.
Бээлий өмсөх, тайлах арга техник
Эрүүл мэндийн үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагад 3 төрлийн бээлий хэрэглэдэг.
- Үзлэгийн нэг удаагийн бээлий
- Ариун бээлий
- Ахуйн болон гэр ахуйн хэрэглээний бээлий
Бээлийг 2 аргаар өмсөнө.
- Туслагчтай
- Өөрөө өмсөх
Зорилго : Цус биеийн бусад шингэн, эмнэлгийн хог хаягдалд агуулагдах халдвар үүсгэгч нянгуудаас хамгаална.
Хэрэглэгдэх зүйлс : Гарын хэмжээнд тохирсон бээлий
Заалт :
1. Бүх төрлийн сувилахуйн гардан ажилбар хийхийн өмнө халдварт өртөх, бусдад дамжуулахаас урьдчилан сэргийлэх
2. Эмчилгээний ажилтан үйлчлүүлэгчийн цус болон биеийн бусад шингэнтэй харьцах бүрт
Эсрэг заалт :
1. Бээлийний бүрэн бүтэн байдал алдагдсан
2. Хадгалалт буруу
3. Хугацаа дууссан
4. Хэрэглэсэн бээлийг хэзээ ч хэрэглэхгүй
5. Эмчлүүлэгч бүр дээр шинэ цэвэр бээлий хэрэглэнэ
6. Гарын хэмжээнд тохирсон байна.
Анхаарах зүйл :
1. Эмнэлгийн ажилтан клиникийн ажилбар явуулахад бээлий өмсөхөөс өмнө заавал гараа угаана
2. Бээлийнд нүдэнд харагдахгүй нүх цоорхой үүсч гар бохирлогдсон зүйлсд өртөгдөж болох тул бээлийг тайлсан бүх тохиолдолд гараа угаана
3. Эмнэлгийн ажилтан ажилбарыг гүйцэтгэж дууссаны даруй бээлийг тайлна
4. Эмнэлгийн ажилтны гар хумстай, бөгж зүүсэн тохиолдолд бээлий урагдах
5. Стандартын дагуу бээлийг өмсөөгүйгээс урагдах
6. Бээлийг хэрэглэсний дараа найдвартай устгах
Хийх үйлдлийн дараалал :
А. Ариутгасан бээлийг уутнаас гаргах зарчим
1. Ариутгасан бээлийн цаасан уутан дотор байна
2. зааврын дагуу цаасан уутыг үзүүрээс нь эхэлж онгойлгоно
3. Уутыг наалтын дагуу дунд хэсэг хүртэл нээнэ
4. Дэлгэшийг ширээн дээр гаргаж тавина
5. Дэлгэшийн хэсгийг тэнийлгэнэ
- доод
- дунд
- хажуугийн

Б. Ариутгасан бээлийг өмсөх зарчим
1. Гараа угаана
2. Гарын хэмжээнд тохирсон ариутгасан бээлийг сонгон авна
3. Бээлийн нугалсан хэсгээс баруун гараар барьж зүүн гарт өмсөнө
4. Зүүн гарт өмссөн бээлийн дээд нугалсан хэсгийг хэвээр орхино
5. Зүүн гараар баруун гарт өмсөх бээлийг авна
6. Баруун гарт бээлийг өмсгөнө
7. Баруун гарт өмссөн бээлийн нугалсан хэсгийг гүйцэд татна
8. Зүүн гарт өмссөн бээлийн нугалсан хэсгийг гүйцэд татна
9. Ариутгасан бээлийг өмсөж дуусаад бугуйнаас доошхи хэсгийн чөлөөтэй хөдөлгөхийн тулд татаж өмсөнө

В. Бохирдсон бээлийг тайлах зарчим
1. Зүүн гараар баруун гарт өмссөн бээлийн гадна талаас барина
2. Бээлийн дотор талыг эргүүлэх маягаар тайлна
3. Баруун гарын 4 хурууг зүүн талын бээлийн дотор хэсэгт хумин авна
4. зүүн бээлийний дотор талаас баруун гараараа барин доош татан хумьж барьсан бээлийг дотор талд нь хийсэн байдлаар тайлна
5. Бээлийгээ тайлаад хог хаягдлын шар уутанд хийнэ
6. Гараа угаана
Халат өмсөх, өмсгөх
Зорилго : 1. Эмнэлгийн ажилтны дүрэмт хувцас.
2. Халдвараас хамгаалах хэрэгсэл
Заалт : 1. Эмнэлэг үйлчилгээний үед ажлын заалтаар өмсөж хэрэглэнэ.
2. Ажил эхлэхийн өмнө халатыг өмсөнө. Үүнд:
- Ердийн үйл ажиллагааны өмнө
- Мэс ажилбарын өмнө
Эсрэг заалт : Байхгүй
Мэс ажилбарын өмнө халатыг өмсөх үйлдлийн технологи :
1. Мэс заслын сувилагч гараа угааж ариутгасан байна
2. Ариун бикснээс халатыг авч өмсөхийн өмнө ариутгасан огноо болон ариун эсэхийг заавал шалгана
3. Ариун халатыг бикснээс авч дэлгэн халатны дотор 2 гараа бага зэрэг шургуулна
4. Зүүн талын мөрөн дээр баруун талынхыг хагас тохно
5. Баруун ханцуйг эхэлж углана
6. Дараа нь зүүн талынхыг өмсөнө
7. Ариун халатыг өмсөөд гараа ил гаргахгүй ханцуйн дотор байлгана
8. Халатны ханцуйны манжетыг хумьж барина
9. Халатны бүчийг араас нь туслах сувилагч уяна
10. Халатын урд бүчийг мэс заслын сувилагч арагш нь туслах сувилагч руу өгч уяулна
11. Дараа нь мэс заслын ариун бээлийг өмсөнө
Халат өмсөх үйлдэл :
Мэс ажилбарын өмнө халатыг өмсгөх үйлдлийн технологи :
1. Мэс заслын эмчид халат өмсгөхийн өмнө сувилагч ариун халат бээлийг өмссөн байна
2. Мэс заслын сувилагч халатыг ариун бикснээс авч дэлгэнэ
3. Халатны гадна талын мөрний арын хэсгээс барина
4. Хоёр гар дээрээ хагас тохож эмчид өмсүүлнэ
5. Бүчнүүдийг туслах сувилагч уяна
Мэс ажилбарт өмссөн халатыг тайлах үйлдлийн технологи :
1. Мэс заслын дараа халатын бүчийг туслах сувилагч тайлна
2. Эмч мөрөн дээрээс нь татаж дотор талыг нь гадагш эргүүлнэ
3. Гадна талыг нь дотор нь оруулж тайлна
4. Тайлсан халат өмсгөлөө тусгай саванд хийнэ

Анхаарах зүйл :
1. Ариутгасан огноог хянамгай шалгана
2. Ариутгагдсан чанарыг сайтар шалгана
3. Халатны бүчнүүдийг тайлахад хялбар хөвөрхий уяна
4. Халатыг өмссөн хойно биед эвтэйхэн, хөдлөхөд чөлөөтэй байхаар өмсүүлнэ
5. Халатны бүрэн бүтэн байдлыг хангасан байна
6.
Самбай бөмбөлөг, алчуур чихээс бэлдэх
Заалт:
1. Шархыг хуурайлах, ариутгах
2. Цус тогтоох
3. Халдвараас хамгаалах
4. Чихээс хийх
5. Боолт хийх
Бэлтгэх зүйлс:
1. Зүссэн самбай
2. Уут
3. Дэлгэш даавуу
4. Ширээ
Үйлдэл хийх дараалал:
1. Бөмбөлөгийг дотор нь том, жижиг, дунд гэж 3 ангилна. Жижиг 6*7см, дунд8*9, том нь 11*12, 17*17см хэмжээтэй байдаг. Зүсэгдсэн самбайг гадна талыг дотогш эргүүлэн нугалаад гурвалжин байдалтай дотогш нугалан 2 үзүүрийг дотогш чихэж хөвсгөр самбайн бөмбөлөг хийнэ. Самбайн бөмбөлөгийг тусгай бэлтгэсэн уутанд хагалгааны цар хүрээнээс хамааран 25-30, 50-100 ш-ээр хийн ариутгалд цагаан материалын биксэнд хийж өгнө.
2. Самбайг 10*15, 70*80 см хэмжээтэй самбайгаар хийнэ. Зүсэгдсэн марлийн ирмэгүүдийг дотогш нугалан уртааш нь 3 нугална. Дараа нь хөндлөөш нь 3 нугалан хийнэ. Самбайг 10, арваар нь багцлан боож цагаан материалын биксинд хагалгааны цар хүрээнээс хамааран 5-10 багцыг хийж ариутгалд өгнө.
3. Чихээсийг 4-6 см*60-70 см урт зүсэн марлиар ирмэгээс нь нугалан 0,5-1,0 см хэмжээтэй болтол нь нугалсаар нарийн болгон 1ирмэгээс нь эхлэн бөөрөнхийлж эвхэн дугуй болгон бэлтгээд 3-5ороолтыг самбай бөмбөлөгийн хамт уутанд хийж ариутгалд өгөн ариутгуулна. Чихээсийг шархыг шулах, суваг бүхий шархыг угаах цэвэрлэх, цус тогтоох зорилгоор чихээс хийхэд ашиглана.
4. Мөн хагалгаанд хэрэглэх зорилгоор хатуу самбайн жижиг бөмбөлөг хэрэглэдэг ба үүнийг хагалгааны явцад самбайн бөмбөлөг ашиглан хийдэг.
Ариутгалд өгөх бикс бэлдэх\бикс цэнэглэх\
Заалт:
1. Хагалгааны цагаан болон бор материал ариутгалд бэлдэх
2. Боолтын материал ариутгах
Бэлтгэх зүйлс:
1. Бикс
2. Боолтын материал
3. Хагалгааны материал
4. 3% хлорамины уусмал
5. Нашатырын спирт
6. Цэвэр бөөрөн таваг
7. Доторлох даавуу
8. Ариутгал шалгагч цаасан индикатор
9. Нунтаг хүхэр
10. Хуруун шил
Үйлдэл хийх дараалал:
1. Биксний бүрэн бүтэн байдал, бүслүүр, цоож, тагны хаалтыг шалгаад дотор гадаргүй 3%хлорамин, нашатырын спирт, 70% спиртээр арчиж ариутган хуурайлж арчина.
2. Биксний бүслүүрийг нээж түгжинэ.
3. Ёроол ба ханыг тусгай зориулалтын доторлох даавуугаарбүрхүүлээд ирмэгүүдийг гадагш гарган байрлуулаад дотор нь ариутгах материалаа цагаан бороор нь болон холимог байдлаар ялган хийгээд гадагш гаргасан ирмэгүүдээр нь бүтээж тавихад ирмэгүүд нь зөрсөн хамгийн дээд талд нь урагшаа унжсан үзүүр нь гарсан байна.
4. Холимог бикс бэлдэх тохиолдолд 3 үеэр материалаа биксинд байрлуулдаг.
a. Гуравдах давхар нь доторлосон даавуу
b. Хоёрдох давхар нь самбай бөмбөлөг
c. Нэгдэх давхар нь халад даавуу алчуур зэрэг бор материал болно
5. Биксний голд хуруу шилтэй индикатор хийнэ.
6. Доторлосон даавууны ирмэгээр хучна.
7. Дээр нь 3 ширхэг самбай бөмбөлөг, индикатор байрлуулна.
8. Биксээ хааж түгжинэ.
9. Биксний бариулд ямар бикс болох тухай нэрийг бичээд он сар өдрөө тавина.

Тайлбар:
1. Ариутгасан биксийг 3 хоног хадгална.
2. Задлагдсан бикс нь тухайн ажилбарын үед бүрэн хүчинтэй.
3. Хэрэглэхийн өмнө бүрэн ариутгагдсан хуурай байгаа эсэхийг шалгана.
4. Ариутгасан биксийг ариутгаагүй биксээс тусад нь хадгална.
Биксийг зориулалт хэлбэрээр нь З ангилна. Үүнд:
1. Ямар ч хагалгаанд хэрэглэж болох
2. Төрөлжүүлсэн
3. Тодорхой хагалгаанд зориулагдсан

Дотор

                                               Атеросклероз 21 зууны тахал

Зүрх судасны өвчин нь дэлхийн дахинаа улам их тархалтай өвчний тоонд орж байгаагийн зэрэгцээ нийт нас баралтын 36 % буюу нас баралтын тэргүүлэх шалтгаан болж байна.Манай оронд зүрх судасны өвчлөл нийт өвчлөлийн шалтгааны 4-рт орж байгаа болопч цусны эргэлтийн тогтолцооны өвчнөөс жил бүр 6000 орчим хүн буюу 3 хүний 1 нас барж байна.

                                          Атеросклероз –судас хатуурах өвчин

 Атеросклероз_энэ нь орчин үеийн хамгийн тархсан өвчин болоод байна.Энэ нь ихэнх зүрх судасны өвчнүүдийн суурь болдог .Тухайлбал:ЗИӨ_зүрхний ишеми өвчин ,зүрхний үигдээс ,зүрхний дутагдал,тархинд цус харвах, үе мөчний болон хэвлийн хөндийн эрхтнүүдийн цусан хангамжын алдагдал г.м.үздэг байсан.Гэтэл одоо үед энэ өвчин эпидемийн шинжтэй болсон ба хөгжилтэй орнуудын бараг бүх хүн амыг хамраад байна. Атеросклерозоор залуу хүмүүс илүү их өвдөж байна. Атеросклерозын товруунууд нь тэр бүү хэл бага насны хүүхдүүдийн судсагд үүссэн байдаг.Харин настай хүмүүсийн дунд судас хатуурал бараг 100% байдаг.

Атеросклероз _энэ нь артерийн судасны архаг өвчин юм.энэ үед артерийн судасны дотор хананд өөх тос агуулсан уураг ба холестерин хуримтлагдаад улмаар холбогч эд болон ургадаг .Түүнийг                                            Атеросклерозын товруу гэдэг ба эдгээр нь  артерийн судасны хөдийг нарийсган улмаар аажмаар эрхтнүүдийн цусан  хангамжын дутагдалд хүргэдэг ба түүнээс гадна судасны хөндийг тромбоор юмуу эсвэл  Атеросклерозын товруу задарсны улмаас гэнэт бөглөж болдог . Атеросклерозын товруу нь ямар судасны хананд үүсч байгаагаас хамаарч хүндрэлүүд үүсдэг .Тухайлбал :

1 Зүрхний  титэм судсыг гэмтээснээс

Зүрхний ишеми

 өвчин

Стенокарди

Зүрхний шигдээс

Зүрхний дутагдал

2 Тархины  судсыг гэмтээснээс

            Тархинд цус харвах

            Деменция \оюун ухаан муудах\

           Сосудистый паркинсонизм

3 Доод мөчний судсыг гэмтээснээс

        Хөл өвдөх

       Перемежающаяся хромота _синдром Шарко _сэлгэх доголдон

      Тэжээлийн дутагдал

       Гангрена _үхжил

1 Зүрхний ишеми өвчин

Атеросклерозоор болж зүрхний хэвийн болон хатуурсан судас тромбоор бөглөгдсөнөөс болох зүрхний булчингийн цусан хангамын дутагдлыг ЗИӨ буюу зүрхний цус хомсдох өвчин гэнэ.Хөгжилтэй орнуудад энэ өвчин хөдөлмөрийн чадвартай хүмүүсийн нас баралтын гол шалтгаан болж байна. Титэм судас харийсах хамгийн гол шалтгаан бол судасны хананд Атеросклерозын товруу үүсэх явдал юм.Энэ үед цусны гүйдэл удааширч судсаар явж буй цусны хэмжээ багасна.Заримдаа энэ нь судасны хөндийг бөглөхөд хүргэдэг.Атеросклероз нь ЗНӨ- ий 97-98%-ын шалтгаан болдог.Бусад шалтгаанууд нь артерийн судасны хананы үрэвсэл,гэмтэл нь ховор тохиолддог.Судасны хөндий нарийссанаас цус очих нь багасч ишеми үүсдэг.Өөрөөр хэлбэл зүрхний титэм судсаар эргэлдэх цусны хэмжээ зүрхний булчингийн хүчил төрөгчийн хэрэгцээ 2-ын хооронд тэнцвэрт байдал алдагдаж хүчилүтөрөгчийн хангамж буурсанаас зүрхний булчинд бодисын солилцооны хямрал үүсэхийг зүрхний ишеми өвчин ЗНӨ гэнэ.

Стенокарди:

Цээжээр өвдөх нь ЗНӨ- ий нэг гол шинж тэмдэг юм.Зүрхний цусан хангамж багассанаас эсвэл зүрхний булчинд хүчилтөрөгчийн хэрэгцээ нэмэгдсэнээс зүрхний булчин гэмтэж цээжний зүүн талд зүрхний орчинд давтах байдалтай өвдөлт илрэхийг стенокарди гэнэ.Стенокардийн үед дарж базах хатгаж нухах,хосож байгаа мэт өвдөлд илэрдэг.Заримдаа зүүн гар,мөр, эрүү дамжин өвдөж илэрнэ.Энэхүү өвдөлт нь голдуу биеийн хүчний болон оюуны ачааллын үед хүнд хоол идсэний дараа  эсвэл хүйтэн агаарт гарах үед илэрч болно.Үргэлжлэх хугацаа нь 2-3 минутаас 15-20 минут байдаг.Хэрэв өвдөлт нь 20-30 минут түүнээс дээш хугацаагаар үргэлжилбэл зүрхний шигдээс үүснэ.Зүрхний тээгч судасны бүрэн болон харьцангуй дутагдлын улмаас зүрхний булчинд нэг эсвэл хэд хэдэн үхжилийн голомт үүсэхийг зүрхний шигдээс гэнэ.

2.Инсульт.Тархины цусны эргэлтийн цочмог алдагдал

·         Ишемийн

·         Геморрагын гэж 2 хуваадаг.

Ишемин инсультийн үед тархины артерийн судсаар гүйх цусны гүйдэл гэнэт хаагддаг.Энэ нь ихэвчлэн Атеросклерозын товруу ба тромбоор хаагдах буюу гэнэт үүссэн спазмаас болдог. Гэнэтийн цусан хангамжийн алдагдал нь тархины эсүүдийг хүчилтөрөгчийн дутагдалд оруулаад мэдрэлийн эсийг үхэхэд гибель хүргэдэг.Даралт ихсэх өвчин нь инсульт болох эрсдэлийг 4-6 дахин нэмэгдүүлдэг.

3.Чихрийн шижингийн үеийн судасны гэмтэл

Өнөөдөр дэлхий дээр 150 сая хүн чихрийн шижингээр өвдөж байна.инсулин болон цусан дахь сахарын хэмжээг бууруулдаг эмүүдийг хэрэглэснээр нас баралт харцангуй буурсан боловч зүрх судасны хүндрэлээс болж нас барах нь нэмэгдээд байна.чихрийн шижинтэй хүмүүст хөлийн артерийн судасны 2 төрлийн өвчин эрүүл хүмүүсээс 3-5 дахин их тохиолддог.чихрийн шижингийн үеийн Атеросклероз нь маш хурдан явцтай байдаг

Атеросклерозын эмчилгээ

Дээрх өвчнүүдийн үеийн эмчилгээ нь Атеросклерозын явцыг зогсоох ,тромбоз болж хүндрэхээс урьдчилан сэргийлэхэд чиглэгдэнэ.судасны хананд үүсч байгаа судасны товуу нь мөнх орших зүйл бишээ.тодруулбал :жижигрэх ба томрох,эсвэл үрэвсэнэ./зүрхний тогтворгүй бах/ бага нягтралтай липопротейд үүсэх болон задрах нь хооллолтын мөн түүнчлэн цусан дахь өөх тосны хэмжээг бууруулах эмэнд тун мэдрэг байдаг .Цусан дахь өөх тосны хэмжээг бууруулах бэлдмэлүүдэд статины бүлгийн эмүүд гол байр суурийг эзэлдэг.Түүнээс гадна байгалийн судас хатуурлын эсрэг бэлдмэл болох сармисны бэлдмэлүүдийг хэрэглэж болно.Мөн түүнээс гадна тромб үүсхээс сэргийлж цусны урсах чанарыг сайжруулахын тулд пентоксифилин ,реополиглюкин, аспирин зэргийг хэрэглэнэ. Эмийн эмчилгээг нилээд хэдэн сар хийгээд үр дүн өгөхгүй  бол мэс заслын эмчилгээнд шилжинэ.Энэ үед хамгийн гол эмчилгээ нь цусан дахь холестерины хэмжээг бууруулах статины бүлгийн эм болох липопресыг хэрэглэх нь маш чухал.Энэ бүлгийн эмүүд нь эрүүл мэндээ эрхэмлэдэг өндөр хөгжилтэй орнуудад зүрх судасны өвчний хавсарсан эмчилгээнд маш өргөн хэрэглэгддэг байна.

Липопресын клиник судалгаа

Болгар улсын “Царица Иоанна” эмнэлэгт хийгдсэн гирерхолестеринемитэй өвчтөнүүдэд дислипидемийн эсрэг липопресын эмчилгээний үр нөлөөг үр нөлөөг үнэлэх клиник судалгааны дүн

Судалгаанд:нийт 30 өвчтөн хамрагдсанаас 33.3 эрэгтэй 66.7 эмэгтэй 

        Дундаж нас: 58 нас /30 80 нас/

        Шинжилгээний давтамж:эмчилгээ эхлэхээс өмнө 3 удаа липопрес хэрэглэж эхэлснээс хойш 1 ба 2 сарын дараа липопийн ба липопротейдуудын шалгуурууд:

     Нийт холестерин:5.17 10.3 ммол\л

     Бага нягтралтай липопротейд:3.4 7.8 ммол\л

    Триглицерид:4.0 ммол\л

Эмчилгээ:липопресын тун :20mg/хоногт \нийт холестерин 7.75 ммол\л үед 40mg \хоногт\зохих дэглэм сахих заавар өгсөн.

                             Артерийн гипертензи

Сүүлийн хоёр долоо хоногт артерийн даралт бууруулах эм хэрэглээгүй байхад систолын даралт 140мм муб ба диосталын даралт 90мм муб,түүнээс дээш байх бол артерийн даралт гэнэ.

Артерийн даралт ихсэлт

Дэлхий дахинаа хамгийн өндөр тархалттай өвчний нэгд тооцогддог ихсэх өвчин манай оронд зүрх судасны өвчлөлийн дотор 41,8% - г эзэлдэг өрнөдийн орнуудынхантай харьцуулахад хоёр дахин өндөр байна.Даралт яагаад ихэсдэг вэ.Цусны даралт ихсэж буй шалтгаан нь

·         анхдагч даралт ихсэх өвчин

·         хоёрдогч буюу шинж тэмдэгийн даралт ихсэх гэж ангилдаг.

·         Даралт ихсэлтийн 95%-ийг анхдагч даралт ихсэх өвчин эзлэж байдаг. хоёрдогч буюу шинж тэмдэгийн даралт ихсэх өвчин нь нийт өвчлөлийн 5%-г эзэлдэг ба энэ нь зүрх бөөр,зарим дотоод шүүрлийн булчирхайн өвчний үед болон жирэмсэн цэвэршилтийн үед даралт ихэддэг.

Даралт ихсэлтээс ямар хүндрэл үүсэх вэ.

Даралт ихсэлтийн үед зүрхний булчингийн хэт ачааллын улмаас зүрхний булчингийн хана зузаарч зүрх томордог.

Зузаарсан булчингийн цусан хангамжийн дутагдал нь зүрхний шигдээс ,зүрхний дутагдалд хүргэнэ.

Үүний улмаас зүрхээр өвдөх ,хавганах, амьсгаадах зэрэг зовиурууд илэрдэг.

Тархины судсанд цусны эргэлтийн хямралаас нүд бүрэлзэх толгой өвдөх хүзүү хөших зэрэг зовиурууд илрэх ба тархины цусны судас хагарсанаар мэдрэлийн төвүүдийг цусны бүлээн лэрж хөл гаранд саа үүсэхээс эхлэн амьсгал зүрх судасны төвийн хурц дутагдлаар амь насанд аюултай хүндрэл үүснэ.

Бөөрний гэмтлийн улмаас шээс ховордох ,хавагнах зовиурууд илэрч бөөрний архаг дутагдалд хүргнэ.үүнээс гадна нүдний торлог ,цус бүлэгнэлт өөрчлөгдөх ,судасны цүлхэн үүсгэх ялхнгуяа эрэгтэй хүмүүст бэлгийн сулрал зэрэг хүндрэлүүд гарна.

шалтгаан: АДИ.ийн үүсэх   шалтгаан одоогоор тодорхойгүй боловч өвчтөний үүсэл хөгжлийг дэмжих хүчин зүйл олон байдаг.

1.    Мэдрэл сэтгэхүйн гэмтэл:сэтгэл хөдлөл цочрол

2.    Удамшил- бие галбирын онцлог:эсийн мембраны онцлогтой холбоотой байж болзошгүй

3.    Ажил үйлдэрийн үр дагавар:шуугиан хараа анхаарлын хүчдэл

4.    Хоол тэжээлийн дутагдал:давс тагни хомсдол

5.    Дунд тархины бүтцийн хямрал:диэнцефаль-гипомаламус

6.    Гавал ясны гэмтэл

7.    Хорт зуршил

Олон төрлийн шалтгааны улмаас захын судасны эсэргүүцэл ихсэх зүрхний агшилтын эзэлхүүн ихсэх,эд хоорондын шингэн болон судсаар урсаж буй цусны эзэлхүүн ихсэх зэргээс хамаарч АД ихэснэ.

АД –ийн эмгэг жамд

1.    Симпатик мэдрэлийн тогтолцоо

2.    Ренин-Ангио-тензин-Альдостероны тогтолцоо чухал үүрэгтэй

Бөөрний ЮГА-г мэдрэлжүүлж ангиотензин- 2-г үүсгэнэ.Энэхүү бодис нь вегетатив тогтолцооны тархинд байх төвийг сэрлийн байдалд оруулж симпатик идэвхийг нэмэгдүүлнэ.Мөн аyгиотензин –Альдостероны ялгаруулалт ихэссэнээр биед натрийн хуримтлалыг идэвхжүүлнэ.Эсийн дотор хуримтлэгдсан натри симпатик өдөөгчид судасны гөлгөр булчингийн мэдрэх чанарыг нэмэгдүүлдэг.Удаан хугцаанд АД өндөр байх нь артериоль судасны бүтцийг өөрчилж судас нахийсах нь захын судасны эсэхгүүцлийг улам нэмэгдүүлнэ.Артериолийн хананы гөлгөр булчин гипертрофи болсоноор нарийссан судасны радиусыг улам багасгана.Ингэснээр АД байнга их байх нөхцөл бүрдэнэ.

Эмгэг жам:

АД-ийн түвшин нь зүрхний агшилтын эзлэхүүн захын судасны эсэргүүцэл хоёроор тодорхойлогдно.АДИ-ийн эмгэг жам дор дурьдсан байдлаар тодорхойлогдоно.

1.    Захын судасны агшилт:мэдрэлийн зохицуулга алдагдахад үүсэж байж тэнд дотоод эсэргүүцэл нэмэгдэнэ.

2.    Зүрх идэвхтэй ажиллаж мэдрэлийн зорицуулга хямарч тинутын эзлэхүүн нэмэгдэх ба судсан дотор шингэн их болж ирнэ.Биед натри хуримтлагдах үзэгдэл энд бас нөлөөлнө.

3.    Вазопрессин ихээр ялгарах симпатик-адренналин системийн идэвхи нэмэгдэхэд катехоламин ихээр ялгарч зүрхний агшилтын эзлэхүүн ба захын судасны 2 дээр нөлөөлнө.

Эмэнэл зүй: 3-н үе шатад хуваадаг:

1.    Толгой өвдөх, хүзүү хөших,ажлын чадвар буурах ,амархан ядрах,чих шуугих зэрэг зовиурууд илрэн даралт өндөр байх боловч бусад эрхтэн тогтолцооны талаас эмгэг өөрчлөлт илрэхгүй.

2.    1-р шатны шинж илрэхийн зэрэгцээ доорхи шинж нэмэгдэж илэрнэ.Үүнд: зүүн ховдлын томролт үүнтэй холбоотой ачааллын үед амьсгаадах,зүрхээр өвдөх,хавагнах зэрэг зовиур илэрч тэмтрэлт тогшилтоор зүрхний хэл зүүн тийшээ шилжинэ

3.    1,2 шатны шинж илрэхийн зэрэгцээ нэмэгдэж илэрнэ.Үүнд зүрх бөөр тархи харааны мэдрэлийн өөрчлөлт хүндрэлүүд тод илэрнэ.шилбэ хавагнана,зүрхний оройд агшилтын шуугиан сонсогдоно,уушгинд зогшингшилтой холбоотой нойтон хэржигнүүр сонсогдох,элэг томорч эмзэглэлтэй тэмтрэгдэх гэх мэт шинжүүд илэрнэ.

Хүндрэл:

1.    Зүрх ба гол судасны атеросклероз,ХИБС,Сми,Стенокардия

2.    Нүдний хараа муудах:торлог ховхорсон тохиолдолд сохрох,Таргхины цусан хангамж муудсанаас тархинд цус харвах.

3.    Бөөрний судасны хатуурлаас үүдэлтэй бөөрний архаг дутагдал үүсэх,

Шинжилгээ:

1.    Цусны шинжилгээнд:Мочевин,креатинин,холестрин,триглицерид,сахар уургийн фракцийг тодорхойлно.

2.    Биохимийн шинжилгээнд липид, холестрин ихэснэ.

3.    Цээжийг гэрэлд харахад 2-р үед зүрхний зүүн ховдлын томрол гол судас бага зэрэг өргөсгөх 3-р үед зүүн ховдлын томорлын шинж гол судасны хатуурлын шинж илэрнэ.

4.    Нүдний угт 2-р үед Гунн-салюсийн 1- шатн ы өөрчлөлт болох артерийн судас нарийсах венийн ёудсыг дарж өргөсгөсөн байх өөргчлөлт илэрнэ.3-р үед  Гунн-салюсийн 2,3 р шатны өөрчлөлт болох артериолийн хэмжээ жигд бус байх,жижиг ба том голомтод цус харвалт үүсэх,торлог хавагнах,хүнд үед торлог ховхорсоноос хараагүй болно.

Эмчилгээ:

Эмийн эмчилгээ хийхдээ:даралтын байдлыг харгалзан хийнэ.систолийн даралт 160 мм МУБ диастолийн даралт зуун мм МУБ _аас их бол эмийн эмчилгээг шууд эхлэх ба артзрыг аажим бууруулна.

АД_бууруулах бүлгийн эм:

Шээлгэх эм:гмдрохлортиаид

Адреэоблокатор:сонгомол үйлчилгээтэй эмүүд атенолоь  сонгомол бус үйлчилгээтэй эм _пропонолоь

Ангиотензин хувиргагч ферментийг дарангуйлах эм:капториль,эналаприл

Ангиотензин Рецепторын антогонист:лозартан

Калцийн сувгийг хориглох эм:нифедипин

Симпатолитик :резерпин

Асаргаа сувилгаа

Хэвтэрийн дэглэм баримтлана.Өрөө тасалгаанд гэрэлтүүлэг агааржуулалт сайтай цэвэрхэн ханын өнгө цайвар ногоон байвал сайн дуу чимээ багатай хүн цөөнтэй өрөө тасалгаанд хэвтүүлнэ. Хөнгөн дулаан даавуун хувтас нам өсгийтэй гутал өмсгөнө.ажил амралтаа зохицуулах биеээ жингээ тогтмол хянана биеийн тамираар хичээллэнэ.архи тамхи хэрэглэхгүй

Хоол :хоногийн хоолны илчлэгийг хязгаарлах 1500+2000ккаль шингэний хэмжээ 1+1.5литр хүртэл бууруулах давсны хэрэглээг 2гр=аас хэтрүүлэхгүй калигаар баялаг хоол хэрэглэнэ эмнэлэгт №10 хэрэглэнэ .халуун ногоо хайрсан түлсэн ховол кофи хэт өмгөн цайг хориглоно.

Сувилгааны онîш, үйл ажиллагааны төлөвлөлт,

Зүрх агшаах үйл ажиллагааны алдагдал

1.    Зүрхны цохилтын тоо ,хэм, цусны даралтыг 4-цаг тутамд хэмжинэ

2.    Хэрэглэж байгаа шингэн шээсний хэмжээг тогтмол хэмжих

3.    Өглөөний цайнаас өмнө биеийн жинг хэмжих

4.    Гар хөлд бүлээн жин тавих

5.    Өвчтөнг тайван хэвтрийн дэглэмд байлгаж сайн унтуулж амраах

Шингэний илүүдэл

1.    Хаван байгаа эсэх, түүнийг байрлал, шинж чанарыг тодорхойлох

2.    Хоолонд хэрэглэх давс, шингэний хэмжээг тогтоон өвчтөн болон ар гэрийхэнд зөвлөх

Сувилгааны бусад онош

Айдас түгшүүр

Ядрал сульдал

Идэвхгүй байдал

Хоолны дуршил буурах

Урьдчилан сэргийлэлт

Хэрэглэх шингэн,авс, өөх тосны хэрэглээг багасгах, калий ихтэй хоол хэрэглэх, ажил амралт ажлын нөхцөл, ачааллийг зөв зохицуулах ба сэтгэлийн даралт, стрессээс гарах аргад суралцах, тайван байх шаардлагтай. Биеийн тамир, дасгал хөдөлгөөн тогтмол хийх, архи тамихийг хориглоно.